1387 – год першага ўспаміну пра Бабруйск, але так называецца і ўтульная антыкавярня ў гэтым горадзе, дзе можна і гарбаты выпіць, і апгрэйднуць свае веды ў самых розных напрамках. Мы знайшлі дзень, каб прыехаць сюды ды паразмаўляць з заснавальніцай «1387» і камандай тайм-клубу пра асаблівасці рэгіянальнага бізнесу, гараджан Бабруйска, пра тое, як цягне туды, дзе нарадзіўся. Пачнем жа з таго, з чаго ўсё пачалося.
Наталля: Я вырасла ў Бабруйску, але паехала вучыцца. Не жыла тут каля дзесяці гадоў. Працавала ў Менску, Еўропе журналістам і менеджэрам у розных праектах. Потым вярнулася, зразумела, што не важна, дзе ты – важна, хто побач і чым ты займаешся. Пачала шукаць, хто што робіць. Калі кажуць, што ў маленькіх гарадах нічога не адбываецца, гэта насамрэч не так. Сказаць, што ўсе сядзелі, чакалі толькі мяне – так не было. Хтосьці арганізоўваў гульні ў «Мафію», былі творчыя людзі, якія ладзілі майстар-класы. Мая сяброўка рэжысёрка прапанавала праводзіць сустрэчы людзей, якія любяць артхаўснае кіно. Мы збіраліся на кватэры, глядзелі, абмяркоўвалі. Вось з гэтай суполкі ўсё пачалося. Вырашылі, што будзем шукаць памяшканне, і гэта будзе выходзіць за рамкі кватэры.
ІЛ: Якую ідэю вы закладалі ў прастору?
Наталля: Мая задача, каб у бабруйчан былі тыя ж магчымасці, што і ў жыхароў іншых гарадоў. Я ганаруся тым, якія вялікія мерапрыемствы ў нас былі. Насамрэч рэгіёны выключаныя са шматлікіх падзеяў і ў людзей няма тых магчымасцяў, якія ёсць у менскіх. Гэта ненармальна. У нас быў медыяфорум «Media Literacy Solutions» і вялікая школа, дзе размаўлялі пра медыяграматнасць. Сёлета ў нас прайшла частка літаратурнага фестывалю «Прадмова». Гэта класна, што яны выехалі ў рэгіёны.
ІЛ: Ёсць такое, што баяцца выязджаць па-за Менск?
Наталля: Некаторыя арганізацыі з Менску маюць страх, ці ўсё будзе выглядаць на тым узроўні, на якім павінна. Але мы зрабілі, і да нас з’явіўся давер. Прастора пасуе, горад таксама развіваецца.
ІЛ: У чым праяўляецца гэтае развіццё?
Наталля: Напрыклад, на імпрэзах важна пакарміць людзей і зрабіць гэта класна, экалагічна, прыгожа. Раней з гэтым была праблема – мы самі гатавалі. Але цяпер з’явіліся нашыя партнёры – «Любімае месца», кандытэрская кавярня. Яны робяць класны кейтэрынг. Мы ўжо можам зрабіць нейкую сустрэчу на VIP-узроўні.
ІЛ: Якія ў вас яшчэ партнёры?
Наталля: Ёсць гатэль: мы можам арганізаваць трансфер, сустрэць. Да гатэля, безумоўна, ёсць яшчэ пытанні. Праблема рэгіёна ў тым, што людзі, якія там працуюць у сферы паслуг, не заўжды добра робяць сваю працу. Насамрэч у нас вельмі шмат партнераў, якім я давяраю. Ёсць свая файная бізнес-супольнасць, якая развіваецца. Гэта партнёры ў сферы друку, шмат людзей з бьюці-сферы.
Прастора і тыя, хто яе даглядае
Сённяшняя прастора для антыкавярні не першая. Зараз тут ёсць асноўны пакой, які змяшчае 50 чалавек, дзіцячы пакойчык, клас для больш фармальных сустрэчаў, клас для творчых заняткаў, пакой для чылаўта і дворык, дзе нават ёсць мурал на сцяне, які намаляваў бабруйскі мастак Жэня Ёж.
Наталля: Першая прастора была 50 квадратаў, другая – 100. Але там была адна вялікая зала. Ён візуальна быў падзелены на тры часткі, але калі ў першай частцы збіраўся нейкі майстар-клас, а ў іншай пры гэтым хтосьці гуляў у настолкі, было некамфортна.
ІЛ: У дворыку таксама штосьці робіце?
Наталля: Гэтым летам упершыню, бо толькі зараз атрымалася нанесці прыгажосці. Тут адзін з крэатыўнейшых муралаў. Мне вельмі падабаецца, мастак малайца. У нас ёсць шмат планаў: хочам зрабіць, каб была сцэна, нейкі навес зверху, бо калі дождж і сонца, то там не вельмі камфортна. Яшчэ ў нас ёсць мара, каб з’явіўся фудтрак. Вулічная ежа, але з бабруйскім каларытам.
ІЛ: Аўдыторыя таксама пашырылася?
Наталля: Было насамрэч нашмат больш душэўна, чым цяпер. Збіралася 100-150 чалавек, мы ўсе адзін аднаго ведалі. Сёння ў нас аўдыторыя амаль 2 тысячы чалавек. Я ўжо не магу сказаць, што ведаю ўсіх у твар, не з усімі сябрую. Вельмі цікавы быў Дзень народзінаў 19 лістапада, бо прыйшлі ўсе, хто быў ад пачатку. Яны падтрымлівалі нас шмат год, у кагосьці нарадзіліся дзеці. Смяяліся, што ўжо іх знаёмім.
ІЛ: Ужо 5 гадоў існуе вашая прастора. Якія цяжкасці ўзнікалі на пачатку?
Наталля: Людзі не разумелі, што гэта. Я рабіла маркетынгавае даследванне, калі выпускалася з бізнес-школы, і ўжо тады ведала, што не ўсе зразумеюць, што такое антыкавярня. Тая ж санстанцыя не вельмі разумела, што за мадэль. Яны ўбачылі слова кавярня, і ўсё. Тады, канешне, трэба было распавядаць, паказваць, але мы растлумачылі. Я задаволеная тым, што атрымалася. Для мяне вельмі важна, што людзі падтрымалі гэту ідэю, таму што я б адна ніколі гэтага не зрабіла.
ІЛ: Хто вас падтрымаў?
Наталля: Калі пачынала 5 год таму адна, у мяне не было ніякай каманды – толькі мая сям’я, якая дапамагала штосьці прынесці, аднесці, прыбраць ці расставіць. Мая маці рабіла ўсялякія маленькія элементы інтэр’еру. Потым паціху стала збірацца класная каманда людзей, якія ведаюць, якая ў каго адказнасць, хто што робіць. Мне стала прасцей, больш устойліва.
Перад тым, як мы запыталіся пра стварэнне каманды, прыйшла Сэм, дырэктарка антыкавярні. Яна далучылася да размовы ды дапамагла адказаць на гэтае пытанне.
Сэм: Што цікава, першапачаткова гэта былі валанцёры.
Наталля: Так, вось Сэм у нас спачатку валанцёрам была.
ІЛ: Колькі цяпер людзей у вашай камандзе?
Наталля: Сем чалавек. Зараз у камандзе Сэм, дырэктарка. У нас два адміністратары: Арцём і Мікіта, гэта нашыя супергероі. Ёсць фатографка Дар’я, якая часткова займаецца SMM. Зараз мы яе працаўладкоўваем, і яна будзе арт-мэнэджарам. Гэта важны блок для нас. Ёсць Інга, садоўніца, бо за дворыкам трэба прыглядаць. Сёмая ў камандзе дызайнерка Аксана. Яна робіць класныя рэчы. Напрыклад, мы маем упрыгожванні з вінілавых пластынак. Гэта экалагічна: старыя матэрыялы перарабляюцца ў нешта новае.
ІЛ: Усе атрымліваюць заробкі?
Наталля: Не ўсе. Гэта складанае пытанне. Мы маем мэты бізнесу, каб стаць больш устойлівымі эканамічна. На заробкі трэба дзесьці зарабляць.
Пра мерапрыемствы і іх наведнікаў
У гэты момант Наталля нас пакінула на пэўны час. Тут спраў сапраўды шмат, бо амаль кожны дзень праходзяць сустрэчы.
Сэм: Мы актыўна збіраем бізнес-суполкі: ёсць клуб прадпрымальнікаў, сустрэчы з экспертамі ў фармаце перадачы асабістага досведу. Усім падаецца, што як толькі пойдзеш у бізнес, то ўсё будзе супер, а потым спатыкаюцца з суровай праўдай. Мы пачалі рабіць турніры па гульням раз на месяц, маем моўныя курсы і клуб гутарковай ангельскай.
ІЛ: На што больш ходзяць?
Сэм: Самае маштабнае мерапрыемства – аніме-паці. Божа, я сама тусіла на анімцы гадоў дзесяць таму (смяецца). Як суполка яна развалілася, але засталося вось гэтае аніме-паці раз на сезон: асенні баль, зімняя вечарына. І ў іх тут абсалютнейшае буянства. Гэта ў асноўным дзеці 14-16 гадоў, але заскокваюць і пара дарослых старых-добрых барадатых анімешнікаў. Гэта нашыя сябры.
ІЛ: Ці для антыкавярні норма такая колькасць мерапыемстваў?
Сэм: Мы ўжо не тайм-кавярня. У іх сістэма такая: ты прыходзіш і плаціш за праведзены тут час. У нас дагэтуль можна плаціць за час, пагуляць у настолкі, пачытаць, але гэта адбываецца даволі рэдка. Цяпер мы арыентаваныя на мерапрыемствы і больш падобныя да арт-прасторы.
ІЛ: Чаму так атрымалася?
Сэм: Пра нас пачулі і сталі прыязджаць з Магілёва, праводзіць тут ток-шоу. Мы зразумелі, што гэта прыцягвае больш увагі, і трэба працаваць у такім напрамку. Да таго ж аўдыторыя тайм-кавярняў – гэта моладзь 18-25 год, студэнты. Такой моладзі ў Бабруйску няшмат, бо ў нас няма ўніверсітэтаў. Усе студэнты папросту з’язджаюць. Мы яшчэ злавілі той момант, калі тут быў філіял БДЭУ, ён зачыніўся гады тры таму. Тады моладзі было значна больш.
ІЛ: Якая ж у вас аўдыторыя?
Сэм: Гэта 28+, актыўныя жыхары. Большую частку складаюць тыя, хто выехаў, адвучыўся і вярнуўся сюды з сям’ёй. Гэта сацыяльна актыўныя людзі, якім не ўсё адно на сваю адукацыю, развіццё, якія імкнуцца да чагосьці новага.
ІЛ: Як вы працуеце на адыторыю?
Сэм: Нядаўна я ездзіла на «Фабрыку прастор» у Маскву. Гэта была вялікая канферэнцыя, на якой між іншым абмяркоўвалі крэатыўныя прасторы ў маленькіх гарадах. Апынулася, што мы не адныя, у каго дрэнна спрацоўваюць сацсеткі. Асабісты кантакт і сарафаннае радыё дапамагае нашмат больш.
Каманда – пра сябе
Вядома, мы сядзелі не адны. Вакол былі тыя, хто дапамагае антыкавярні існаваць і паляпшацца. Між імі была і Даша, якая дапамагла палепшыцца і нам, бо адфоткала інтэрв’ю, якое вы зараз чытаеце. Тут час на тое, каб распытаць супрацоўнікаў, як яны трапілі ў «1387».
Даша: Мне падаецца, што першае мерапрыемства, на якое я трапіла, было 4 гады таму, навагодняе, якое ладзім кожны год. Потым я неяк дапамагала. Сёлета зразумела, што больш не магу працаваць у школе настаўніцай геаграфіі. Гэтай вясной як раз шукалі адміністратара. Я напісала, што вельмі хачу, але да канца навучальна года не магла сысці, бо там вучні, з якімі я вельмі добра стасуюся, і не хочацца іх падстаўляць. Наташа сказала, што яны ўсё роўна мяне чакаюць, але на пасаду арт-мэнэджэра. Гэта больш не дзеля заробку, а для душы. Пра грошы тут не вельмі думаеш.
Адміністратар Арцём спачатку зрабіў тут турніры па мабільнай гульне, пазней прыйшоў працаваць па аб’яве. Валанцёрка Ванэса прыйшла ў «1387» пасля гарадскога квэсту, палюбіла гэтае месца і пачала дапамагаць. Пазней Сэм прапанавала дзяўчыне стаць валанцёркай.
Сэм: Гэта было недзе 4 гады таму. Мы муцілі паэтычныя вечары ў тайм-кавярне, а потым убачыла паведамленне Укантакціке, што яны пераяжджаюць і патрэбна дапамога. Пазней Наташа прапанавала мне стаць валанцёркай. Я рабіла вялікія гульнятэкі і кіравала клубам аматараў артхаўснага кіно. На нейкі перыяд я знікла, праз пэўны час прыйшла ізноў, а Наташа ўласна шукала адміністратара. Ну вось, сышлося (смяецца).
ІЛ: А вы ўсе ўвогуле адчуваеце, што змяняеце горад?
Сэм: Так. Калі б не, то мы б тут не працавалі. Яшчэ раз, гэта не пра грошы.
Ванэса: Пасля таго, як быў Дзень народзінаў, прыйшло шмат цікавых людзей, Наташа столькі ўсяго апавядае. Ты слухаеш: уаў! Гэта такія ідэйныя людзі, якім цікава штосьці большае за матэрыяльна камфортнае жыццё. Гэта вельмі натхняе! Я ўжо не кажу пра тое, што тут існуе прагрэсіўнае мысленне. калі мы сустрэліся з табой (да Сэм), паразмаўлялі ў нядзелю. Блін! Гэта папросту камень з душы, калі чалавек табе кажа, што ты нармальны! Гэта афігенна, асабліва калі табе ўсё жыццё пічкаюць адное і тое ж: што правільна, што не.
ІЛ: У Бабруйску ёсць яшчэ месцы, якія змяняюць яго ў прагрэсіўны бок?
Сэм: Ёсць нашыя сябры, якія нядаўна адчыніліся. Гэта прастора «Паветра», якая выйшла з нашага тайм-клубу. Гэта заняткі ёгай і аромадыягностыкай. Ёсць цудоўная актывістка Юля Саковіч, якая сёлета ўжо другі раз ладзіла эка-фестываль «Пікнічок». У Бабруйску маем цудоўную пару Красных, у якой Алег робіць ачмуральныя экскурсіі па горадзе. У нас дастаткова, калі не прастор, то неабыякавых людзей.
Адкуль грошы на настолкі?
У тайм-кавярне каля 40 настолак. Да нас вярнулася Наталля и ўжо з ёй пасля настолак мы плаўна перайшлі на размову пра грошы. І то нядзіўна, бо настолкі каштуюць нямала.
Сэм: Яшчэ адна тэма, з якой мы сутыкнуліся. Людзі не ведаюць, што гэта прыкольна. Зараз у трэндзе відэагульні. Мы пачалі аднаўляць розныя турніры па гульням. Улетку зладзілі турнір па Mortal Combat, Just Dance (віэагульні) і Alias (настолка), каб паглядзець, хто на што пойдзе. Пабачылі, што рабяты, якія прыйшлі на Mortal Combat, зацанілі і іншыя гульні.
ІЛ: Як вы назбіралі столькі настолак?
Наталля: За паўгады да адкрыцця прасторы людзі накідвалі назвы настолак, і я набывала.
ІЛ: Вы не партнёрыцеся з прадаўцамі?
Наталля: Ёсць некалькі сайтаў, на якіх у нас зніжкі, таму што мы час ад часу набываем.
ІЛ: Адкуль ідуць грошы на настолкі і іншыя рэчы?
Наталля: Ёсць людзі, якія прыходзяць і аплочваюць праз касу час. Ёсць тыя, хто праводзіць у нас мерапрыемствы. Мы арганізатары: аказваем паслугі па правядзенню мерапрыемстваў.
ІЛ: Можа зарабляеце краўдфандынгам?
Наталля: На Дзень народзінаў мы рабілі краўдфандынгавую кампанію на MolaMola і сабралі 240 рублёў. Сама мадэль краўдфандынгу чым класная і цікавая, што падтрымліваюць і тыя, хто не можа прыйсці, але ім важна гэта зрабіць.
ІЛ: Прыбыткі пакрываюць выдаткі?
Наталля: Цяжкае пытанне. Гэта заўжды такія вясёлыя амерыканскія горкі (пасмяхаецца). Вось у сезон кастрычнік-сакавік больш выдаткаў, але і больш прыбыткаў. Летам цяжка зусім, таму што арэнда застаецца, а прыбыткі рэзка падаюць, таму што менш адукацыйных сустрэчаў. Людзі жадаюць выходзіць на вуліцу, з’язджаюць адпачываць, ім не хочацца вучыцца.
ІЛ: На якія патрэбы бізнесу выдаткоўваеце найбольш?
Наталля: Арэнда. Нашая бізнес-мэта – набыць свой будынак. На другім месцы працоўныя месцы. Гарбата, кава і печыва – усё гэта нашыя расходы, але гэта не так шмат грошай. Гэта падаецца, што зараз прыйдуць і ўсё з’ядуць. Людзі не ядуць і не п’юць так шмат, з гэтым норм. Вось камуналкі больш за печыва. У сезон, мне падаецца, камуналка нават вышэйшая за выдаткі на заробкі. Ну і падаткі, але мы працуем па спрошчанай сістэме: 5 адсоткаў ад заробленых грошай.
ІЛ: Узнікаюць праблемы з дзяржавай?
Наталля: Ужо няма такога. Ёсць закон, і калі ўсё робіш па ім, то цяжкасцяў не можа быць. Так, у іх ёсць смешныя патрабаванні, але не выконваць іх таксама смешна. Напрыклад, у цябе ёсць гэты метр плошчы ад твайго будынку, які трэба прыбіраць. Бываюць смешныя моманты, калі толькі прыбраў снег, а ён ідзе. Снег тут жа нападаў, яны прыйшлі і аштрафавалі.
ІЛ: Некаторыя сустрэчы вы робіце бясплатнымі. Як выбіраеце, за што браць грошы, а за што не?
Наталля: Наконт кожнага мерапрыемства мы вырашаем кожны раз. У нас ёсць каштоўнасці. Мы разумеем, што не ўсе тэмы могуць быць манетызаваныя. Не заўжды гэта тая тэма, пра якую можна адкрыта казаць. У рэгіёны гэта прыходзіць больш павольна. Толькі пару год таму мы пачалі размаўляць пра гендарныя пытанні. Гэта такая тэма, што мы не ведаем, ці чалавек гатовы прыйсці на лекцыю і заплаціць грошы. А дзе ў сучасным грамадстве гэтыя лекцыі яму могуць спатрэбіцца?
Сэм: У Бабруйску асабліва.
Наталля: Ёсць нейкія культурніцкія мерапыемствы, як музыка тая ж. Яны некамерцыйныя, таму што для нас важна, каб гэтыя музыкі мелі магчымасць паказаць сябе, каб людзі бачылі, што нашая культура нашмат шырэй за тое, што яны бачаць па тэлебачанні ці ў доме культуры (пасмяхаецца). Ёсць экалагічная тэматыка, якую мы спрабуем прасоўваць. Таму мы называем сябе сацыяльным бізнесам. У нас ёсць камерцыйная частка імпрэзаў, але за гэтыя грошы мы маем магчымаць падтрымліваць нейкія важныя некамерцыйныя тэмы.
Правілы і тыя, хто іх парушае
ІЛ: Якія правілы кавярні асабліва важныя для вас?
Наталля: Мы за гэты год распрацавалі свае каштоўнасці. Напрыклад, з’явіліся актыўныя гараджане, якія займаюцца нумералогіяй. Гэта нядрэнна, але зусім не нашае. Каб аргументаваць адмову, мы спачатку распрацавалі камандай кола нашых каштоўнасцей: адукацыя, крытычнае мысленне, вольная культура, не масавая. Што там у нас яшчэ было? Хто вучыў, што я там пісала? (Смяемся). А, і даступнасць. Усе могуць прыйсці сюды са сваёй ідэяй. Нават калі мы не зможам падтрымаць, таму што яна не ўпісваецца ў нашыя каштоўнасці, мы знойдзем, куды гэтага чалавека накіраваць. І фізічная даступнасць. Ёсць у нас сярод сяброў людзі-вазочнікі, таму фізічна прастора падрыхтавана.
ІЛ: Я заўважыла, што вы называеце сваіх кліентаў сябрамі
Наталля: Так, мы кажам госці ці сябры.
ІЛ: Да вас жа часта прыязджаюць розныя госці, вы маеце не толькі сталыя мерапрыемствы.
Наталля: Так, вось на дысках на сценах застаюцца аўтографы тых, хто прыяжджае. У нас і Бі-2 былі, яны ж бабруйскія. І шмат хто: тэатры, музыкі, таньчым розныя беларускія танцы.
ІЛ: Бывала, што больш не хочаце бачыць спікера, які ў вас выступіў?
Наталля: Так, канешне! Такіх факапаў дастаткова. Гэта бізнес, і трэба зарабляць грошы. Тэлефануюць і кажуць, што хочуць ў нас правесці імпрэзу, прыедзе такі класны чалавек: кнігі піша, вершы. Мы пагадзіліся, яго нам нават парэкамендавалі знаёмыя. Гэта была літаратурная сустрэча. І я разумею, што штосьці не так, пачынаюцца нейкія рэлігійныя захады. Мне падалося, што пачнуць рэлігійную літаратуру раздаваць. Звяртаюся да сябра, які прывез гэтых людзей. Ён адказаў, што не павінны. І тут яны пачынаюць раздаваць Біблію ў коміксах. А комікс гэты зроблены людзьмі, якія ў Амерыцы робяць Мarvel.
Сэм: Прыгожы вельмі!
Наталля: Але гэта Біблія, гэта рэлігійная сустрэча. Мы не супраць рэлігіі, гэта была не секта, але яны нас не папярэдзілі. Гэта не тое што прапаганда, але не нашая тэма. Яшчэ бывалі ў нас сустрэчы з гэтымі ўсімі з сеткавага бізнесу. Яны ўціраюць штосьці людзям, гэта таксама нам нецікава. Часам з такім прыходзяць больш культурныя і, шчыра кажучы, дзе-нідзе мы заплюшчваем вочы, таму што яны плацяць грошы. Бываюць не заўжды прыемныя музыкі. У нас безалкагольная кавярня, і нашая аўдыторыя кажа, што прыходзіць, бо ведае, што тут не будзе побач людзей, якія п’юць. Калі на сцэну выходзяць п’яныя падлеткі – гэта непрыемна, а бывала і такое.
ІЛ: Часта ў вас гэтае правіла парушалі?
Наталля: Нават на дзіцячыя дні народзінаў бацькі прыносілі з сабой алкаголь. Гэтага нельга зрабіць так, каб мы не заўважылі. Далей глядзім па сітуацыі. Калі яны пры гэтым паводзяць сябе стрымана і ўсё норм, ты ж не прыйдзеш і не скажаш: «Так, дзеці, збірайцеся, вашыя бацькі парушылі правілы, да пабачэння». Калі мы бачым, што людзі прыходзяць на нейкія сустрэчы ці проста ў кавярню ўжо ў стане алкагольнага ап’янення, мы просім, і яны сыходзяць. У нас такое правіла.
Была яшчэ такая жахлівая сустрэча, калі збіраліся таксісты. У іх была працоўная сустрэча, пасля якой мы папросту выграбалі бутэлькі з-пад піва. Гэта заўсёды этычна смешная сітуацыя. Калі ты заходзіш – яны ўсё схавалі. Гэта трэба неяк злавіць. Мы на гэта паглядзелі, і другі раз ужо кажам «не». Тое ж самае з днямі народзінаў: дадаем у спіс, калі бачым, што людзі паводзяць сябе не па правілах. Не ведаю, як паводзіць сябе ў такіх сітуацыях. Але яны адзін раз прыходзяць, спрабуюць гэта зрабіць, бачаць, што тут гэта непрымальна, і ніколі не вяртаюцца.
Наша важная задача – паказаць, што па-за Менскам людзі таксама займаюцца цікавымі рэчамі. Зразумела, ёсць пэўная розніца між працай арт-прасторы ў Менску і арт-прасторы ў Бабруйску.
Наталля: У Менску больш зразумелыя мэтавыя групы. Ёсць «Корпус», дзе больш культурніцкая нефармальная тусоўка, ёсць «Галерэя Ў», дзе мастацтва. У рэгіёнах атрымліваецца, што ў адным месцы збіраецца ўсё. Гэта нядрэнна, але нам хочацца, каб мы абралі больш-менш сталую аўдыторыю. Але зрабіць такую антыкавярню ў Менску, у той канкурэнцыі, было б цяжэй, чым тут.
ІЛ: Тут канкурэнцыі няма?
Наталля: Што да прамой, то мы заўжды знаходзімся ў невялічкай канкурэнцыі з той жа дзяржавай. Можна пайсці і зрабіць мерапрыемства ў бібліятэцы. У іх не трэба плаціць арэнду. Калі б бібліятэкі пачалі гэтым займацца, актыўна прасоўваць свае прасторы, быць крэатыўнымі, то ў нас бы не было ніводнага шанцу. Але пакуль не (пасмяхаецца).
ІЛ: А ўскосная канкурэнцыя адчуваецца?
Наталля: Канешне, таму што чалавек можа вырашыць: заплаціць грошы ў антыкавярні і паглядзець нейкі нефармальны тэатр ці заплаціць гэтыя грошы, каб правесці вечар проста ў кавярні і з’есці круасан. На жаль, у бюджэце нашага чалавека няма грошай і на тэатр, і на круасан. Гэта ўсё ідзе ў адзін расходны артыкул як адпачынак. Чалавек зазвычай у тыдзень выходзіць кудысьці толькі адзін раз і не заўжды сюды. Таму, канешне, канкурэнцыя ёсць. Мы бачым, як людзі, якія маглі б прыйсці да нас у аўторак, пайшлі гуляць усім тлумам у «МазгаБойню».
ІЛ: Вы нават сочыце за сваімі гасцямі!
Наталля: (Пасмяхаецца). Так, мы ўсё бачым у сторыз Instagram. Туды пайшоў, сюды пайшоў, а да нас не прыходзіць.
ІЛ: Але падаецца, што вам гэтая канкурэнцыя падабаецца.
Наталля: Канешне, калі нейкая канкурэнцыя з’яўляецца, значыць горад развіваецца, расце суполка актыўных грамадзян. Гэта нашая мэта.
ІЛ: Чаму вы тут, у Бабруйску?
Сэм: Мне нецікава ехаць туды, дзе ўсё ёсць. Цікавей рабіць гэта там, дзе я знаходжуся.
Наталля: Вось кажуць, што ў нас цэнтралізацыя, але ёсць і працэс глабалізацыі. З аднаго боку ты можаш паехаць куды заўгодна, а з іншага, усё гэта можа быць побач з табой у любой корцы. Таму я тут. Шчыра веру ў тое, што не месца, а людзі, толькі людзі могуць зрабіць цябе шчаслівым.
«Усе пагаджаліся ехаць у Бабруйск хоць зараз. Бабруйск лічыўся цудоўным, высокакультурным месцам», – гэта цытата з «Залатога цяля» добра апісвае нашу паездку. На нашай дарозе сустрэліся адкрытыя людзі, шмат цікавых месцаў. Карціны бабруйскіх мастакоў у галерэі мастацтваў таксама прыемна ўразілі. Таму мы не маглі не прывезці адтуль думкі некаторых жыхароў пра свой горад.
Варвара, настаўніца музыкі, 46 год
«Мне падабаецца месца на беразе Беразіны. Яшчэ нашая Сацыялка (гандлёвая вуліца), яе называюць «Арбат». Падаецца, Бабруйск – вялікі горад. Па насельніцтву пасля абласных ён самы вялікі, тут такі рытм жыцця. Але калі прыязджаеш у Менск – там яшчэ хутчэй, і ты адчуваеш гэты дыскамфорт, дысбаланс. Калі вяртаешся дадому, думаеш: «Божа, вось гэта роднае месца».
Вікторыя, беспрацоўная, 27 год
«Часам з’яўляліся думкі з’ехаць у Менск, але гэтае жаданне хутка заканчваецца, бо ўсё роўна на выходныя хочацца паехаць у больш ціхія гарады ці ўвогуле ў вёску».
Андрэй, працуе ў краме «Kickcross», 27 год
«Вельмі прыгожая нашая Бабруйская крэпасць, яе хутка загажываюць, але мы там часам прыбіраем. Мне не падабаецца, што дзяржава прымушае працаваць замест іншых. Бачыце, звонку ізноў лісцем закідала – гэта праца дворніка. Аднак сёння заходзілася санстанцыя, бо ў іх праезд а трэцяй будзе – трэба падмесці. Я думаў жыць у Менску, калі вучыўся там, але перахацеў. Калі раніцай ехаў з працы, убачыў, як шмат хто едзе з такім выразам твару: я вас пазабіваю. Тут негатыву менш, таму што і людзей менш».
Лізавета, вучаніца гімназіі №3, 12 год
«Я люблю Дарослы парк каля кінатэатра «Мір». Мне ў Бабруйску падабаецца: тут усё знаёмае, усё сваё, сябры».
Элерыя, вучаніца гімназіі №3, 12 год
«У мяне таксама любімы Дарослы парк. Але хочацца скончыць вучобу і ўжо пераехаць у Менск. Я нарадзілася і жыла ў Менску да 10 год. У Бабруйску на самой справе нічога дасягнуць нельга. Яшчэ тут рэдка прыбіраюць смецце, тут больш хамаў».
Генадзь, старэйшы навуковы супрацоўнік, 60 год
«Я часта бываю ў Менску, у мяне там сын жыве і шмат розных спраў. Але сам жыць у Менску не хацеў бы: вялікі горад, вельмі шмат людзей, дынаміка, гам, машыны. Я патрабую спакою, калі ёсць штосьці ціхае, дзе можна адпачнуць душой. А называць любімае месца ў нашым горадзе нават не буду: гэта як выбіраць між правай і левай рукой».
Марына, наглядчыца мастацкага музею, 48 год
«Мне падабаецца лядовы палац, там вельмі добрая энергетыка, папросту добра. Назаву такую дробязь: не хапае лавак на вуліцы».
Зміцер, працуе ў «Бабруйскпраект» – праектнай арганізацыі грамадскіх прамысловых будынкаў, 33 гады
«Мне падабаецца раёньчык каля чырвонай вежы. У нас ёсць вялікі мінус: у горадзе шмат прамысловасці, выкіды ў атмасферу, ад якіх ідзе нейкі пах. Але ў Менск не хочацца, бо горад вялікі, машын шмат, мітусня. Тут усё блізка да дому».
Ганна, у дэкрэты, 33 гады
«Вельмі захапляюся раёньчыкам, які знаходзіцца на прадмесцю нашай Бабруйскай крэпасці, вуліца Тухачэўскага. Там вельмі старыя казармы, якія былі пабудаваныя разам з нашай крэпасцю ў XIX стагоддзі. Паміж імі панатыкана хрушчовак, але калі стаяць спінай да хрушчоўкі, то вельмі зелена, вельмі спакойна і ўтульна. Згаджуся з мужам, бо мы ўвесь час спрачаемся, хто гэтым разам зрабіў выкіды. Часам нейкі пах у паветры. Мне пад Бабруйскам не падабаецца сметнік гарбарні, а ён каля заказніку «Дубрава». Ты прыязджаеш туды: там дубы, ландышы, але амбрэ такое, што ух! Насамрэч я пераехала з Менску за мужам, калі скончыла ўніверсітэт. Вельмі добра абжылася ў Бабруйску, але ўсё ж такі, трэба яшчэ гадкоў дзесяць на тое, каб адчуць тое самае, што мой муж».
Наталля, заснавальніца антыкавярні «1387», 36 год
«Дом Купчыхі Кацнэльсан амаль 5 год стаіць без гаспадара. Гэта боль актыўных гараджан. Там 500 квадраных метраў. Будынак даволі вялікі. Паміж сабой мы яго называем «зялёная бібліятэка», таму што яна там раней была. Я вырасла ў гэтай бібліятэцы. Можна было б зрабіць нейкі хаб ці культурны кластар. Але ў нас у горадзе не хапае ўсё ж такі вузкіх спецыялістаў, а каб яны яшчэ і ў культуры нешта разумелі, каб гэта былі гісторыкі. Ёсць ідэя зладзіць хакатон, каб сабраць каманды, дзе былі б і гарадскія актывісты, і спецыялісты. Узяць гэты план будынку і зладзіць мазгавы штурм наконт таго, што з ім можна зрабіць. Канешне, трэба не зацягваць, таму што гэта драўляны будынак, ён і так доўга стаіць. Будзе жахліва , калі нешта з ім здарыцца. Насамрэч у нас у Бабруйску ёсць яшчэ шмат усяго цікавага. Пра гэта можна распавядаць, паказваць вельмі-вельмі доўга».
